Isparta yöresindeki Orchidaceae (Orkidegiller) familyasına ait bitki taksonlarının fenolojik özellikleri ve iklim parametreleri ile ilişkisi
Year 2023, Volume: 24 Issue: 1, 54 - 63, 15.05.2023Abstract
Orkide türleri tüm dünyada yayılışı çok geniş ve ticari değeri yüksek olan bitkiler arasında yer almaktadır. Isparta yöresi orkide türlerinin yayılışı bakımından önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada hem Isparta yöresinde doğal yayılış gösteren taksonların yayılış alanlarının tespiti, hem de bu taksonlara ait fenolojik ve iklimsel gözlemlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında, yörede 16 tür 6 alttür olmak üzere 22 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlara ait yapraklanma zamanı, tomurcuklanma zamanı, çiçeklenme başlama zamanı, tam çiçeklenme zamanı ve yumru olgunlaşma zamanı ile iklimsel değerlendirmelerine ilişkin bulgular verilmiştir. İklimsel değerlendirmede özellikle etkili sıcaklık toplamı isteği ve iklim tipinin belirlenmesi önemli rol oynamıştır.
Elde edilen bulgulara göre yörede, orkide türlerinin aktif faaliyetlerine mart sonunda başlayıp haziran ortasına kadar devam ettirdiği tespit edilmiştir. Yine türlerin özellikle yaz aylarında kuraklık konusunda çiçeklenme ve yumru oluşumunda hassasiyet gösterdiği belirlenmiştir. Fakat neslinin devamlılığı konusunda tolerans aralığının oldukça yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Türlerin etkili sıcaklık isteği toplamlarının 932 ile 2010 gün derece arasında değişim gösterdiği ortaya çıkmıştır. Türlerin dağılım olarak yarı kurak iklim tipinden nemli iklim tipine göre dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre tespit edilen orkide türlerinin Isparta yöresinde geniş yayılış gösterebildiği iklimsel bakımdan çok kısıtlayıcı durumda olmadığı ortaya çıkmıştır.
Hızla artan nüfusun etkisi, yoğun tarımsal kullanım ve aşırı otlatma ve orkide yumrularının salep üretimi için usulsüz hasadının doğal orkide türleri için ciddi bir tehdit olduğu gözlemlenmiştir. Özellikle salep üretiminde kullanılan orkide türlerinin benzer ekolojik koşullarda kültüre alınarak üretiminin yapılması çalışmalarına destek ve öncelik verilmelidir. Çalışma sonuçlarının, Isparta yöresinde doğal yayılış gösteren orkide türlerinin koruma ve kültüre alınması uygulamalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Thanks
2020-D1-0059 No`lu Proje ile tezi maddi olarak destekleyen Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederiz.
References
- Arditti J (1992). Fundamentals of orchid biology. John Wiley & Sons.
- Arditti J, Pridgeon AM (1997). Orkide biyolojisi: inceleme ve bakış açıları, VII.
- Çelik H, Ağaoğlu Y.S, Fidan Y, Marasalı B, Söylemezoğlu G (1998). Genel Bağcılık. Sunfidan A.Ş, Mesleki Kitaplar Serisi: 1, Ankara, 253 S.
- Çelik H, Marasalı B, Demir İ (1988). Ankara Koşullarında Yetiştirilen Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Etkili Sıcaklık Toplamı İsteklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye III. Bağcılık Sempozyumu, Bursa, 11, 31 Mayıs-3 Haziran.
- Coates F, Jeanes J, Pritchard A (2002). Recovery plan for twenty-five threatened orchids of Victoria, South Australia and New South Wales 2003 - 2007. Department of Sustainability and Environment, Melbourne.
- Dreesler R.L (1993). Phylogeny and classification of the orchid family. Dioscorides Press, ISBN 0-931146, p. 314.
- Erdem H.E (2004). Biyolojik çeşitliliğinin ekonomik değerinin belirlenmesi: Yabani Orkide örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Erinç S (1996). Klimatoloji ve metodları (4. Baskı). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
- Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç M.T (2012). Türkiye Bitkiler Listesi (Damarlı Bitkiler), İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
- Gümüş C (2009). Batı Karadeniz Bölgesi'nde salep elde edilmesinde kullanılan bazı Orkide türlerinin (Orchidaceae) çoğaltım yöntemleri üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Koyuncu O, Yaylacı O.K, Öztürk D, Potoglu Erkara I, Savaroglu F, Osoydan K, Ardic M, 2011. Distribution, elements of destruction and evaluation of risk categories of Orchids in Osmaneli(Bilecik/Turkey) and its environs. Biological Diversity and Conservation, 4(1): 122-133.
- Kreutz C.A.J, Çolak A.H (2009). Türkiye Orkideleri. Istanbul, Rota Yayınları, TR. Kreutz C.A.J, (2009). “Türkiye Orkideleri; Botanik Özellikleri, Ekolojik İstekleri, Doğal Yayılış Alanları, Yaşam Tehditleri, Koruma Önlemleri”. Rota Yayınları, İstanbul.
- Nacakcı F.M, Dutkuner İ (2018). A study of ethnobotany in Kumluca (Antalya). Turkish Journal of Forestry, 19(2), 113-119.
- Pfeifer M, Kerstin W, Wolfgang H, Gottfried J, 2006. Long-term demographic fluctuations in an orchid species driven by weather: Implications for conservation planning. J. Appl. Ecol. 43, 313 – 324.
- Sandal G, (2009). Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yetişen orkideler ve yetişme ortamı nitelikleri ile tehdit faktörlerinin araştırılması. Fen. Bil. Ens. Adana. Sezik E (1984). Orkidelerimiz: Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları, İstanbul.
- Sezik E (2002). Türkiye’nin Orkideleri ve Salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 151-157.
- Sheehan R, Sheehan M (1994). An illustrated survey of orchid genera. Timber Press, ISBN 0-88192-288-9, p. 421.
- Tığlı E.H, Fakir H (2017). Bucak (Burdur) yöresindeki bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri. Türkiye Ormancılık Dergisi, 18(4), 289-294.
- Wınkler A.J, Cook J.A, Klıewer W.M, Lıder L.M (1974). General Viticulture,University of California Press, Berkley, p: 710
The relationship of plant taxa of Orchidaceae (Orchidaceae) family with phenological characteristics and climate parameters in Isparta region
Year 2023, Volume: 24 Issue: 1, 54 - 63, 15.05.2023Abstract
Orchid has a large distribution and high commercial value in whole the world. Isparta is an important region for the natural distribution of orchids. Natural distribution and phenological and climatic observations were carried out on orchids in the district in this study. For this purpose, 22 taxa, including 16 species and 6 sub-species, were identified in the district. Periods of beginning of vegetation period, budding, flowering, full flowering, together with tuber maturation observations were given by climatic evaluation of these taxa in the paper. Results of the study showed that orchids had large natural distribution potential not restricted by climatic conditions. Total effective temperature and climate type were especially preferred n climatic evaluation.
According to the findings, it was determined that growth activities of orchids were between end of March and mid-June. Again, it has been determined that they were sensitive to drought, especially in flowering and tuber formation, in summer period. However, it has been observed that the tolerance range for the continuity of the generation is quite high for orchids. It has been also found that the total effective temperature demand of the species ranged from 932 to 2010-day degrees. Results of the study showed that the distribution of the species varied from semi-arid climate to humid climate types.
It was considered that human population, agricultural practices, extreme grazing, and illegal harvesting of tubers for sahlep production in food industry were serious threats for natural distribution of orchids. Results of the study could be used in conservation and cultural purposes of orchids in the district.
References
- Arditti J (1992). Fundamentals of orchid biology. John Wiley & Sons.
- Arditti J, Pridgeon AM (1997). Orkide biyolojisi: inceleme ve bakış açıları, VII.
- Çelik H, Ağaoğlu Y.S, Fidan Y, Marasalı B, Söylemezoğlu G (1998). Genel Bağcılık. Sunfidan A.Ş, Mesleki Kitaplar Serisi: 1, Ankara, 253 S.
- Çelik H, Marasalı B, Demir İ (1988). Ankara Koşullarında Yetiştirilen Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin Etkili Sıcaklık Toplamı İsteklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Türkiye III. Bağcılık Sempozyumu, Bursa, 11, 31 Mayıs-3 Haziran.
- Coates F, Jeanes J, Pritchard A (2002). Recovery plan for twenty-five threatened orchids of Victoria, South Australia and New South Wales 2003 - 2007. Department of Sustainability and Environment, Melbourne.
- Dreesler R.L (1993). Phylogeny and classification of the orchid family. Dioscorides Press, ISBN 0-931146, p. 314.
- Erdem H.E (2004). Biyolojik çeşitliliğinin ekonomik değerinin belirlenmesi: Yabani Orkide örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Erinç S (1996). Klimatoloji ve metodları (4. Baskı). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
- Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç M.T (2012). Türkiye Bitkiler Listesi (Damarlı Bitkiler), İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
- Gümüş C (2009). Batı Karadeniz Bölgesi'nde salep elde edilmesinde kullanılan bazı Orkide türlerinin (Orchidaceae) çoğaltım yöntemleri üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Koyuncu O, Yaylacı O.K, Öztürk D, Potoglu Erkara I, Savaroglu F, Osoydan K, Ardic M, 2011. Distribution, elements of destruction and evaluation of risk categories of Orchids in Osmaneli(Bilecik/Turkey) and its environs. Biological Diversity and Conservation, 4(1): 122-133.
- Kreutz C.A.J, Çolak A.H (2009). Türkiye Orkideleri. Istanbul, Rota Yayınları, TR. Kreutz C.A.J, (2009). “Türkiye Orkideleri; Botanik Özellikleri, Ekolojik İstekleri, Doğal Yayılış Alanları, Yaşam Tehditleri, Koruma Önlemleri”. Rota Yayınları, İstanbul.
- Nacakcı F.M, Dutkuner İ (2018). A study of ethnobotany in Kumluca (Antalya). Turkish Journal of Forestry, 19(2), 113-119.
- Pfeifer M, Kerstin W, Wolfgang H, Gottfried J, 2006. Long-term demographic fluctuations in an orchid species driven by weather: Implications for conservation planning. J. Appl. Ecol. 43, 313 – 324.
- Sandal G, (2009). Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yetişen orkideler ve yetişme ortamı nitelikleri ile tehdit faktörlerinin araştırılması. Fen. Bil. Ens. Adana. Sezik E (1984). Orkidelerimiz: Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları, İstanbul.
- Sezik E (2002). Türkiye’nin Orkideleri ve Salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 151-157.
- Sheehan R, Sheehan M (1994). An illustrated survey of orchid genera. Timber Press, ISBN 0-88192-288-9, p. 421.
- Tığlı E.H, Fakir H (2017). Bucak (Burdur) yöresindeki bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri. Türkiye Ormancılık Dergisi, 18(4), 289-294.
- Wınkler A.J, Cook J.A, Klıewer W.M, Lıder L.M (1974). General Viticulture,University of California Press, Berkley, p: 710
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Forest Industry Engineering |
| Journal Section | Research Article |
| Authors |
|
| Publication Date | May 15, 2023 |
| Acceptance Date | January 16, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023Volume: 24 Issue: 1 |
Cite
Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.